Süt Ürünleri ve Bitkisel Bazlı Sütler: Beslenme ve Çevresel Etkileri
Özet
Hayvansal gıdaların tüketimi son yıllarda değişim göstermektedir ve bu durum hem beslenme hem de çevresel etkiler açısından önemli etkiye sahiptir ve bitkisel bazlı sütler de tüketici tercihlerinde ilgi görmektedir. Bu derlemede, hayvansal bazlı gıdaları beslenmemizden önemli ölçüde azaltmanın veya ortadan kaldırmanın çevreye ve beslenmeye etkisi irdelenmiştir. Ayrıca, bitkisel bazlı bir diyetin obezite, kardiyovasküler hastalıklar ve kanser gibi kronik hastalıkların tedavisindeki önemi ve güvenliği de değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın odak noktasını süt ve bitkisel kaynaklı süt tüketimi oluşturmaktadır. Süt ve bitkisel bazlı sütlerin sağlık ve çevresel etkileri ile bunlara ilişkin tüketici eğilimleriyle, süt ürünleri ve aroma içermeyen bitkisel bazlı sütlerin besin değeri ile ilgili tüm bulgular değerlendirilmiştir. Pek çok bitkisel bazlı süt, hayvansal kaynaklı sütün besin içeriğine benzer şekilde geliştirilmiştir. Temel bileşenler ve her bir ürüne bağlı olarak özellikle protein, çinko ve potasyumda dikkate değer farklılıklar söz konusudur. Bitkisel bazlı sütler genellikle hayvansal kaynaklı sütlere göre daha düşük çevresel etkilere (sera gazı, su tüketimi ve arazi kullanımı) sahiptir. Bitkisel bazlı beslenme (vejataryen ve vegan beslenme) kardiyovasküler problemler, obezite ve belirli kanser türleri gibi bir dizi yaygın kronik hastalığa karşı koruma sağlamaktadır. Lif ve fitokimyasallar açısından zengin bitkisel bazlı bir diyet, yalnızca hastalıkları önleyici faydalar sağlamakla kalmayıp aynı zamanda bağırsak mikrobiyotasının işlevi üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. Uygun şekilde planlandığında, bitkisel bazlı bir diyet, temel besin öğeleri açısından yeterlidir. Vejetaryenler ve özellikle veganlar dengeli beslenmeli ve düzenli olarak zenginleştirilmiş gıdalar ve/veya takviyeler kullanmalıdır. Kalsiyum, demir, D vitamini ve B12 vitaminine özellikle dikkat edilmelidir. Yapılan çalışmalar, bitkisel bazlı süt tüketiminin daha çok tercih edildiğini doğrulamaktadır. Bitkisel bazlı sütlere yönelik tüketici tutum ve davranışları; ve bunların uzun vadeli ve daha sık tüketimiyle ilgili güvenlik ve potansiyel sağlık etkileri göz önüne alınırsa yeterli protein ve mikro besin öğelerine sahip, ekolojik karbon ayak izi daha düşük olan bitkisel bazlı ürünlerin teşvik edilmesi önem arz etmektedir.
