Peyzaj Çeşitliğinin Değerlendirilmesinde Yeni Bir Yaklaşım Bağıl Çeşitlilik Endeksi

Özet

Peyzaj karakter analizi; peyzajın çeşitliliği, tipi ve birimi gibi unsurların incelenerek bir bölgenin veya alanın doğal ve insan yapısıyla şekillenmiş özelliklerinin anlaşılmasını sağlayan bir süreçtir. Peyzaj çeşitliliği, bir peyzajdaki farklı ekosistemler, bitki ve hayvan türleri, doğal özellikler ve diğer peyzaj unsurları arasındaki farklılıkları ifade eder ve biyolojik, ekolojik ve coğrafi faktörlerin birleşimi sonucu oluşmaktadır. Peyzaj tipi ise, bu çeşitliliğin genel karakterini ve yapısını yansıtan temel özelliklerin bir kombinasyonudur. Bu kombinasyonun en küçük parçası olan peyzaj birimi, tiplerin yersel dağılımındaki tekrarı olarak yer almaktadır. Peyzaj çeşitliliğinin tip/birim bazında matematiksel endekslerle ifade edilmesi, peyzaj yönetiminde sürdürülebilir plan kararlarının alınması yönünden önemlidir. Bu endekslerden yaygın olan Shannon’s çeşitlilik endeksi, tip sayısını ve her tipin toplam tipler içindeki oranını içerirken, Simpson’s çeşitlilik endeksi ise Shannon’s endeksinin tam tersidir. Yani düşük değerler yüksek çeşitliliği, yüksek değerler ise düşük çeşitliliği gösterir. Bu çalışmada Afşin-Elbistan Termik santralinin tüm birimlerini içeren alt havza sınırlarındaki peyzaj çeşitliliği, bu iki matematiksel endeksin yanı sıra, peyzajın “cansız bileşenlerinin de” değerlendirilmesini içeren ve yeni bir yaklaşım olan Bağıl çeşitlilik endeksi hesaplanmıştır. Peyzaj planlama çalışmalarında, alanın matematiksel endekslerle ifade edilmesi için Coğrafi Bilgi Sistemleri bir araç olarak kullanılmıştır. Bu amaçla peyzaj tiplerinin yersel dağılımı, 2018 tarihli CORINE arazi örtüsü/alan kullanımı sınıfları ile orman   meşçere tipleri çakıştırılarak bulunmuştur. Bu alandaki peyzaj çeşitliliği, üç farklı endeksin karşılaştırılması ile değerlendirilmiştir. Böylece peyzaj çeşitliliğini oluşturan canlı ve cansız bileşenlerin bir bütün olarak ele alınmasında Bağıl çeşitlilik endeksinin önemi vurgulanarak, sürdürülebilir plan kararları alınması noktasında, matematiksel endekslerle çeşitliliği ölçmenin önemi ortaya konulmuştur.